yer yüzü şekilleri ne demek?

Yeryüzü Şekilleri

Yeryüzü şekilleri, doğal süreçler (tektonik hareketler, volkanizma, erozyon vb.) ve insan faaliyetleri sonucu oluşan, yeryüzünün çeşitli yükselti ve alçaltılarını ifade eder. Başlıca yeryüzü şekilleri şunlardır:

• Dağlar: Çevrelerine göre yüksek ve eğimli arazilere denir. Oluşumlarına göre farklı tipleri vardır:

  • Kıvrım Dağları: Yer kabuğundaki sıkışma sonucu oluşan dağlardır.
  • Volkanik Dağlar: Yanardağ faaliyetleri sonucu oluşan konik şekilli dağlardır.
  • Blok Dağları: Fay hatları boyunca yükselen ve çöken kısımların oluşturduğu dağlardır.

• Ovalar: Çevrelerine göre alçakta kalan, düz veya hafif eğimli geniş düzlüklere denir.

  • Delta Ovaları: Akarsuların taşıdığı alüvyonların deniz veya göl kıyısında birikmesiyle oluşur.
  • Tektonik Ovalar: Yer kabuğu hareketleri sonucu oluşan çöküntü alanlarının dolmasıyla oluşur.
  • Karstik Ovalar (Polyeler): Kireç taşı gibi eriyebilen kayaçların bulunduğu bölgelerde erime sonucu oluşan ovalardır.

• Platolar (Yaylalar): Çevrelerine göre yüksekte bulunan, akarsular tarafından derin vadilerle parçalanmış düzlüklerdir.

• Akarsu Vadileri: Akarsuların yatağını aşındırması sonucu oluşan uzun ve derin çukurlardır.

• Kanyonlar: Akarsuların sert kayaçları derine aşındırması sonucu oluşan, dik yamaçlı ve dar vadilerdir.

• Denizler ve Okyanuslar: Yeryüzünün büyük bir kısmını kaplayan tuzlu su kütleleridir.

• Göller: Karalar üzerindeki çukurluklarda birikmiş su kütleleridir.

  • Tektonik Göller: Tektonik hareketler sonucu oluşan çukurlarda biriken sularla oluşur.
  • Buzul Gölleri: Buzulların aşındırmasıyla oluşan çukurlarda biriken sularla oluşur.
  • Volkanik Göller: Volkanik patlamalar sonucu oluşan krater veya kalderalarda biriken sularla oluşur.
  • Set Gölleri: Bir akarsu vadisinin doğal veya yapay setlerle tıkanması sonucu oluşur.

• Yarımadalar: Üç tarafı denizlerle çevrili kara parçalarıdır.

• Adalar: Tamamen deniz veya okyanuslarla çevrili kara parçalarıdır.

• Burunlar: Denize doğru uzanan dar kara parçalarıdır.

• Körfezler: Karaların içine doğru sokulan deniz veya okyanus parçalarıdır.

Bu yeryüzü şekilleri, bulundukları coğrafyanın iklimini, bitki örtüsünü, toprak yapısını ve insan yaşamını etkiler. Ayrıca, doğal kaynakların dağılımını ve ekonomik faaliyetleri de şekillendirirler.